นิสิตระดับปริญญาตรี
นิสิตระดับบัณฑิตศึกษา
อาจารย์ / นักวิจัย
บุคคลทั่วไป / ประชาชน
ALL
ไข่น้ำ หรือ ไข่ผำ (Wolffia) พืชน้ำให้โปรตีนสูง
ผู้เรียบเรียง
วินัย มะหะหมัด
บรรณารักษ์ชำนาญการ ฝ่ายบริการ
สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
Wolffia วูฟเฟีย ผำ หรือเรียกว่า ไข่น้ำ ไข่ผำ ไข่แหน (khai nam/ kai-pum/ kai-nhae) เป็นพืชน้ำขนาดเล็กกลม พองนูน มีลักษณะสีเขียวขนาดเล็กคล้ายไข่ปลา ลอยน้ำเป็นแพ ไม่มีราก ขึ้นอยู่ตามน้ำนิง มีขนาดเล็ก เป็นพืชในวงศ์ Lemnaceae เจริญเติบโตเร็ว พบได้จากแหล่งน้ำธรรมชาติ ให้คุณค่าทางโภชนาการสูง เป็นพืชที่ยังไม่เป็นที่รู้จักแพร่หลายนักในวงการผู้บริโภค
ที่มา : https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/58/WolffiaArrhiza2.jpg
ไข่น้ำในวิถีชีวิตไทย ในประเทศไทย ไข่น้ำมีความสำคัญต่อวิถีชีวิตของชุมชน โดยเฉพาะในภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศ ชาวบ้านเก็บไข่น้ำจากแหล่งน้ำธรรมชาติและนำมาทำอาหารพื้นบ้าน เช่น แกงไข่น้ำ หรือผสมในไข่เจียวเพื่อเพิ่มคุณค่าทางโภชนาการ ความสัมพันธ์นี้แสดงถึงวิธีการใช้ทรัพยากรท้องถิ่นอย่างชาญฉลาดของชุมชนไทย ที่สามารถนำพืชธรรมชาติมาปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้อย่างลงตัว
ประโยชน์ของไข่น้ำ:
แหล่งโปรตีนสำหรับอาหารสุขภาพ: ด้วยโปรตีนสูงและเป็นพืชที่มีไขมันต่ำ ไข่น้ำจึงเป็นแหล่งโปรตีนชั้นดีสำหรับผู้ที่รับประทานอาหารมังสวิรัติ หรือผู้ที่มองหาทางเลือกในการเพิ่มโปรตีนจากพืช
บำรุงสุขภาพกระดูกและฟัน: ไข่น้ำอุดมไปด้วยแคลเซียมและแมกนีเซียม ซึ่งเป็นสารอาหารที่จำเป็นต่อการเสริมสร้างและบำรุงกระดูกและฟันให้แข็งแรง
สารต้านอนุมูลอิสระสูง: ไข่น้ำมีสารต้านอนุมูลอิสระที่ช่วยป้องกันการเกิดโรคเรื้อรัง เช่น โรคหัวใจและโรคเบาหวาน สารต้านอนุมูลอิสระเหล่านี้ยังช่วยชะลอความเสื่อมของเซลล์ในร่างกาย
ใช้ในอุตสาหกรรมอาหารและผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร: ปัจจุบันมีการวิจัยและพัฒนาไข่น้ำให้เป็นผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร เช่น ผงไข่น้ำที่สามารถผสมในเครื่องดื่มเพื่อเพิ่มคุณค่าทางโภชนาการ
เป็นวัตถุดิบที่ยั่งยืน: ไข่น้ำเป็นพืชที่สามารถปลูกได้ง่ายในแหล่งน้ำธรรมชาติและสามารถเก็บเกี่ยวได้บ่อยโดยไม่ทำลายสภาพแวดล้อม เป็นทางเลือกใหม่ในด้านการเกษตรที่ยั่งยืน
การพัฒนาและใช้งานไข่น้ำในปัจจุบัน แสดงให้เห็นถึงศักยภาพในการเป็นแหล่งอาหารแห่งอนาคตที่ไม่เพียงแต่ให้คุณค่าทางโภชนาการสูง แต่ยังส่งเสริมการเกษตรที่ยั่งยืนและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
ด้านคุณค่าทางโภชนาการอาหารของไข่น้ำที่มีกรดอะมิโนที่จำเป็นและมีประโยชน์ต่อร่างกายมนุษย์ (World Health Organization , 2007) และจากรายงานของ Appenroth et al., (2017) พบว่า duckweed ในวงศ์ Lemnaceae หรือ พืชน้ำที่เป็นพืชกลุ่มแหน ใช้เป็นอาหารของมนุษย์มายาวนาน และจากการศึกษาวิจัยของ Ruekaewma et al.,(2015) ยังพบว่า ไข่น้ำสายพันธุ์ไทย Wolffia globosa จากการเลี้ยง มีคุณค่าทางโปรตีนสูงถึงร้อยละ 48
นอกจากโปรตีนแล้ว ไข่น้ำยังมีสารอาหารอื่น ๆ ที่มีประโยชน์ เช่น ธาตุเหล็ก แคลเซียม และแมกนีเซียม ซึ่งสำคัญต่อการเสริมสร้างกระดูกและฟันให้แข็งแรง นอกจากนี้ ไข่น้ำ ยังมีสารต้านอนุมูลอิสระสูงที่ช่วยลดการอักเสบ ป้องกันความเสี่ยงต่อการเกิดโรคเรื้อรัง เช่น โรคหัวใจและเบาหวาน การรับประทานไข่น้ำเป็นประจำจึงมีผลดีต่อสุขภาพอย่างยิ่ง
การใช้ไข่น้ำในอาหารเพื่อสุขภาพ ไข่น้ำสามารถนำมาใช้ในอาหารได้อย่างหลากหลาย เช่น ใส่ในสลัด แกง หรือเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ ความยืดหยุ่นนี้ทำให้ไข่น้ำกลายเป็นวัตถุดิบที่น่าสนใจในกลุ่มคนที่ใส่ใจสุขภาพและผู้ที่มองหาทางเลือกใหม่ในการบริโภคโปรตีนจากพืช
นอกจากนี้ ยังมีการพัฒนาผลิตภัณฑ์อาหารจากไข่น้ำ เช่น ผงไข่น้ำสำหรับผสมในเครื่องดื่มหรือแคปซูลเสริมอาหาร เพื่อให้การบริโภคไข่น้ำสะดวกยิ่งขึ้น ผลิตภัณฑ์เหล่านี้ช่วยให้ไข่น้ำกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันของผู้บริโภคได้ง่ายดายขึ้น
การเพาะปลูกไข่น้ำอย่างยั่งยืน แม้ไข่น้ำจะสามารถเติบโตได้อย่างรวดเร็ว แต่การเพาะปลูกในเชิงพาณิชย์ยังคงเป็นความท้าทาย การควบคุมคุณภาพน้ำและสภาพแวดล้อมเป็นสิ่งสำคัญเพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพ นอกจากนี้ยังต้องพัฒนาเทคโนโลยีและวิธีการเพาะปลูกเพื่อให้การผลิตไข่น้ำยั่งยืนและไม่กระทบต่อระบบนิเวศ
ซึ่งเป็นโจทย์ที่ท้าทาย สำหรับนักวิจัยและผู้ประกอบการ ที่เห็นโอกาสในการพัฒนาต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์อาหารอนาคต Super food ใหม่ต่อไป
เอกสารอ้างอิง
กันย์สินี พันธ์วนิชดำรง. (2009). การศึกษาทดลองเพาะเลี้ยงไข่น้ำ (Wolffia arrhiza (L.) Wimm.) และการไปใช้ปรับปรุงคุณภาพสีปลาทอง. กรุงเทพฯ.
สำนักงานเกษตรและสหกรณ์ จังหวัดอุบลราชธานี. (2563). การเลี้ยงผำ แบบง่ายๆ. Retrieved 18 ตุลาคม 2567
from https://www.opsmoac.go.th/ubonratchathani-local_wisdom-preview-421691791885
Ad Hoc Panel of the Advisory Committee on Technology Innovation Board on Science and Technology for International
Development, C. o. I. R. (1976). Making Aquatic Weeds Useful: Some Perspectives for Developing Countries.
The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/19948
Authority, E. F. S. (2021). Technical Report on the notification of fresh plants of Wolffia arrhizaand Wolffia globosa as
a traditional food from a third country pursuant to Article 14 of Regulation (EU) 2015/2283. EFSA Supporting
Publications, 18(6), 6658E. https://doi.org/https://doi.org/10.2903/sp.efsa.2021.EN-6658
Appenroth, K.-J., Sree, K. S., Böhm, V., Hammann, S., Vetter, W., Leiterer, M., & Jahreis, G. (2017).
Nutritional value of duckweeds (Lemnaceae) as human food. Food Chemistry, 217,
266-273. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2016.08.116
Diwan, F., & Kaur, S. (2023). Applicability of duckweed to increase food security in Africa.
https://wolffia.link/white-papers/Applicability_of_Duckweeds_to_Increase_Food_Security_in_Africa_--
Fatema_Diwan_and_Simrat_Kaur.pdf
Ruekaewma, N., Piyatiratitivorakul, S., & Powtongsook, S. (2015). Culture system for Wolffia globosa L.(Lemnaceae)
for hygiene human food. Songklanakarin J. Sci. Technol,37(5), 575-580.
https://www.thaiscience.info/journals/Article/SONG/10977678.pdf
World Health Organization. (2007). Protein and amino acid requirements in human nutrition : report of a joint FAO/WHO/UNU
expert consultation. World Health Organization. https://iris.who.int/handle/10665/43411
แหล่งข้อมูลที่เกี่ยวข้อง
ธาวิดา ศิริสัมพันธ์. (2567). 4 ขั้นตอน เพาะไข่ผำแบบมืออาชีพ 14 วัน ตักขาย สร้างเงินหมื่น. Retrieved 18 ตุลาคม 2567 from
https://www.technologychaoban.com/agricultural-technology/article_266287
วรรณิณี จันทร์แก้ว, & อัมพร รัตนมูสิก. (2562). รายงานการวิจัย เปรียบเทียบคุณค่าทางโภชนาการ โลหะหนักตกค้าง สารสี และฤทธิ์ต้าน อนุมูลอิสระของไข่น้ำ (
Wolffia) จากธรรมชาติและการเลี้ยง. มหาวิทยาลัย เทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย. https://www.repository.rmutsv.ac.th/handle/123456789/2492
วนิดา ปานอุทัย. (2563). ผำ: พืชน้ำขนาดเล็กและแหล่งโปรตีนทางเลือกเพื่อสุขภาพ. วารสารอาหาร, 50(4), 28-36.
https://kukr.lib.ku.ac.th/kukr_es/index.php/bkn/search_detail/result/20010688
สุขุม เร้าใจ, & กันย์สินี พันธ์วนิชดำรง. (2007). การเพาะเลี้ยงไข่น้ำ (Wolffia arrhiza (L.) Wimm.) เพื่อใช้เป็นอาหารมนุษย์. วารสารวิจัย
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี, 11(1), 116-127. https://kukr.lib.ku.ac.th/kukr_es/BKN_FISH/search_detail/result/28723
สุทิน สมบูรณ์. (2015). การเพาะเลี้ยงและการใช้ประโยชน์จากไข่น้ำ (ไข่ผำ). ข่าวสารเกษตรศาสตร์, 60(2), 61-74.
https://kukr.lib.ku.ac.th/kukr_es/BKN_FISH/search_detail/result/353828
Appenroth, K.-J., Sree, K. S., Böhm, V., Hammann, S., Vetter, W., Leiterer, M., & Jahreis, G.(2017). Nutritional value of duckweeds (Lemnaceae) as human food. Food Chemistry, 17, 266-273. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2016.08.116
Bhanthumnavin, K., & McGarry, M. G. (1971). Wolffia arrhiza as a Possible Source of InexpensiveProtein. Nature, 232(5311), 495-495.
https://doi.org/10.1038/232495a0
Duangjarus, N., Chaiworapuek, W., Rachtanapun, C., Ritthiruangdej, P., & Charoensiddhi, S. (2022) Antimicrobial and Functional
Properties of Duckweed (Wolffia globosa) Protein and Peptide Extracts Prepared by Ultrasound-Assisted
Extraction [Article]. Foods, 11(15), rticle 2348. https://doi.org/10.3390/foods11152348
Nitiwuttithorn, C., Wongsasulak, S., Vongsawasdi, P., & Yongsawatdigul, J. (2024). Effects of lkaline and ultrasonication on duckweed
(Wolffia arrhiza) protein extracts’ physicochemical and techno-functional properties [Article]. Frontiers in Sustainable Food
Systems, 8, Article 1343615. https://doi.org/10.3389/fsufs.2024.1343615
On-Nom, N., Promdang, P., Inthachat, W., Kanoongon, P., Sahasakul, Y., Chupeerach, C., . . . Temviriyanukul, P. (2023). Wolffia globosa-
Based Nutritious Snack Formulation with High Protein and Dietary Fiber Contents. Foods, 12(14), 2647.
https://www.mdpi.com/2304-8158/12/14/2647
Rinott, E., Youngster, I., Yaskolka Meir, A., Tsaban, G., Zelicha, H., Kaplan, A., Knights, D., Tuohy, K., Fava, F., Scholz, M. U., Ziv, O., Rubin,
E., Tirosh, A., Rudich, A., Blüher, M., Stumvoll, M., Ceglarek, U., Clement, K., Koren, O.,…Shai, I. (2021). Effects of Diet-Modulated
Autologous Fecal Microbiota Transplantation on Weight Regain. Gastroenterology, 160(1), 158-173.e110.
https://doi.org/https://doi.org/10.1053/j.gastro.2020.08.041
Ruekaewma, N., Piyatiratitivorakul, S., & Powtongsook, S. (2015). Culture system for Wolffia globosa L.(Lemnaceae) for hygiene
human food. Songklanakarin J. Sci. Technol, 37(5), 575-580. https://www.thaiscience.info/journals/Article/SONG/10977678.pdf
Said, D. S., Chrismadha, T., Mayasari, N., Febrianti, D., & Sūri, A. (2022). Nutrition Value and Growth Ability of Aquatic Weed Wolffia
globosa as Alternative Feed Sources for Aquaculture System. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science,950.
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/950/1/012044/pdf
Siriwat, W., Ungwiwatkul, S., Unban, K., Laokuldilok, T., Klunklin, W., Tangjaidee, P., Potikanond,., Kaur, L., & Phongthai, S. (2023).
Extraction, Enzymatic Modification, and Anti-Cancer Potential of an Alternative Plant-Based Protein from Wolffia
globosa [Article]. Foods, 12(20), Article 3815. https://doi.org/10.3390/foods12203815